Od wielu lat rynek pracy w Polsce nie należy do stabilnych, dlatego sporą rolę odgrywa teraz mobilność zawodowa. Kiedyś głównie przedstawiciele handlowi bywali uznawani za pracowników mobilnych. Dzisiaj wykonywanie pracy w takiej formie to nie tylko wyjazdy służbowe, ale również szeroko rozumiany rozwój zawodowy pracownika. Z poniższego wpisu dowiesz się m.in. czym jest praca mobilna i jakie znaczenie na rynku pracy ma mobilność pracownika. Znajdziesz też informacje na temat tego, jak wygląda aspekt podróży służbowej pracownika mobilnego.
Co znajdziesz w artykule (spis treści)
Czym jest praca mobilna?
Termin „praca mobilna” odnosi się do wykonywania pracy poza siedzibą firmy, dotyczy to jednak określonego obszaru. Może to być jedno miasto, województwo lub kilka województw – w zależności od tego, na jakim obszarze działa firma. Nie może być on jednak zbyt szeroki, np. terytorium całego kraju nie nadaje się na takie określenie.
Myśląc o pracy mobilnej, za przykład najczęściej podajemy przedstawicieli handlowych, ponieważ każdy zdaje sobie sprawę, że ich praca polega na stałym przemieszczaniu się. Podobnie jest w przypadku instalatorów urządzeń czy pracowników, którzy zajmują się serwisowaniem różnych sprzętów.
Co więcej, w przypadku pracowników mobilnych nie ma czegoś takiego jak stałe miejsce wykonywania pracy. Dlatego zwykle w umowie o pracę jest zapis, który tego dotyczy – np. jako wykonywanie pracy na pewnym obszarze. Istnieje też możliwość wykonywania pracy w kilku miejscach na danym obszarze oraz standardowa wersja umowy, która miejscem pracy nazywa konkretne miasto lub miejscowość. Generalnie chodzi o to, że większość pracowników nie ma stałego miejsca wykonywania pracy.
Na czym polega mobilność zawodowa?
Mówiąc najprościej, mobilność oznacza, że pracownik jest skłonny do zmiany aktualnej pracy lub zawodu w celu podjęcia zatrudnienia. Nie ma też nic przeciwko temu, aby się przeprowadzić, jeśli tego wymaga sytuacja.
Poza tym mobilność pracownika w kontekście rynku pracy oznacza też, że dana osoba jest gotowa, aby rozwijać swoje umiejętności. Najpopularniejszą formą doskonalenia się jest udział w różnego rodzaju szkoleniach i odbywanie kursów.
Oprócz tego pracowników mobilnych cechuje otwartość na migracje między działami (lub stanowiskami) w danej firmie. Takie działanie wymaga jednak zgody pracownika.
Pewnie domyślasz się, że z punktu widzenia pracodawcy takie rozwiązanie jest bardzo korzystne. Dzięki temu może on polecić pracownikowi wykonywanie określonych zadań w miejscu, gdzie akurat jest na to zapotrzebowanie (tak w firmie, jak i na danym obszarze).
Poza tym pracodawca może go również oddelegować do nowo powstałego oddziału firmy, co będzie się wiązało (lub nie) z przeprowadzką do innego miasta. Na tym przykładzie widzimy, jak wygodne jest zatrudnianie pracownika mobilnego – pracodawcy chętniej przeniosą tam osobę, której ufają i wiedzą, że sobie z tym poradzi, niż nowego pracownika.
Praca mobilna a praca zdalna – jak to wygląda w świetle prawa?
Niektórzy mianem pracy mobilnej nazywają również pracę zdalną. Jest to jednak błędne założenie, ponieważ wskazane formy pracy znacznie się między sobą różnią.
Przypomnę więc definicję pracy zdalnej – jest to wypełnianie obowiązków służbowych poza biurem, najczęściej w miejscu zamieszkania pracownika. Podstawą do wykonywania pracy w formie zdalnej jest dostęp do internetu oraz posiadanie odpowiedniego urządzenia.
Dodam jeszcze, że praca zdalna może być wykonywana w sposób regularny lub doraźny. Chwilowe przejście na taki rodzaj pracy występuje zwykle w przypadku różnego rodzaju sytuacji kryzysowych.
Na ten moment w polskim prawie praca zdalna uregulowana jest jedynie w Ustawie z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Jest to 2. rozdział tej ustawy, który nosi tytuł: Polecenie wykonywania pracy zdalnej.
W kodeksie pracy znajduje się rozdział dotyczący pracy zdalnej, została ona jednak opisana jako telepraca, co może być mylące. Artykuł mówi nam o tym, że: „Praca może być wykonywana regularnie poza zakładem pracy, z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną”.
Stopień rozpowszechnienia tej formy zatrudnienia oraz jego wpływ na rynek pracy doprowadził do tego, że rozpoczęto prace nad aktualizacją tych przepisów. W ten sposób już w 2023 r. wejdzie w życie nowa ustawa dotycząca stricte pracy zdalnej. Po więcej informacji na temat wykonywania pracy zdalnej, odsyłam do jednego z poprzednich wpisów.
Jeśli chodzi o pracę mobilną, nie została ona określona w żadnej ustawie, trzeba więc posiłkować się ogólnymi przepisami prawa, aby wyodrębnić interesujące nas kwestie. W razie wątpliwości najlepiej zwrócić się do ekspertów, czyli np. radcy prawnego.
Pracownicy mobilni a podróż służbowa
Podróż służbowa w kodeksie pracy definiowana jest jako każdorazowy wyjazd pracownika w celach służbowych poza stałe miejsce pracy czy siedzibę pracodawcy. W takim razie mając w umowie o pracę określony stały obszar jej wykonywania, jako podróż służbową powinno się wtedy traktować wyjazd poza ten obszar. Jednak w przypadku pracowników mobilnych nie jest to takie proste.
Przez pewien czas orzekano, że pracownicy mobilni są w dość nietypowej podróży służbowej o charakterze permanentnym. Z racji swojego zawodu musieli oni podróżować, więc wykonywali obowiązki pracownicze w terenie.
Aktualnie orzecznictwo zmieniło swoje stanowisko w tej kwestii, stwierdzając, że pracownik mobilny nie jest w ciągłej podróży służbowej. Skutkami takiego podejścia jest choćby to, że w niektórych przypadkach czas dojazdu takiego pracownika na miejsce wykonywania pracy należy wliczać do jego czasu pracy. Chodzi o osoby, które dojeżdżają na miejsce pracy prosto z domu i później do niego wracają – nie mają w okolicy oddziału firmy i nie muszą się tam stawiać. Powinni mieć oni w umowie odpowiedni zapis mówiący o tym, że ich stałym miejscem pracy jest jakiś określony obszar.
Sytuacja wygląda odwrotnie w przypadku osób, które zgodnie z obowiązującą ich umową muszą stawiać się w konkretnym miejscu pracy, np. w siedzibie firmy. Takim pracownikom nie wlicza się do czasu pracy czasu spędzonego na dojazdach na miejsce wykonywania pracy. Według takiego podejścia są oni do dyspozycji pracodawcy dopiero od chwili, gdy dotrą na miejsce, czyli np. do biura.
Poza tym w każdym przypadku konieczne będzie uzgodnienie wymiaru godzin pracy i zawarcie tego zagadnienia w umowie o pracę. Należy w szczególności kierować się zasadami opisanymi w kodeksie pracy.
Jak wygląda kwestia rozliczania kosztów?
Charakter zawodu pracownika mobilnego wiąże się z tym, że w większości przypadków musi on regularnie podróżować. Przez to ponosi koszty związane z dojazdami oraz zakwaterowaniem. Jednak z powodu konieczności przemieszczania się na co dzień w ramach obowiązków pracowniczych, nie odbywa on podróży służbowych (a przynajmniej w takim znaczeniu jak inni pracownicy). Dlatego też nie należą mu się świadczenia wynikające z odbywania takiej podróży.
Istnieje jednak inna opcja – pracodawca ma możliwość przyznania pracownikowi dodatkowego świadczenia, np. jako stałego dodatku do wynagrodzenia. W takim wypadku może to wykorzystywać, aby pokryć wydatki związane z wyjazdami służbowymi (choćby wyżywienie i zakwaterowanie).
Możliwe jest również rozliczanie takich wydatków jako kosztów pracy w terenie. Mam tutaj na myśli np. zwrot kosztów przejazdu samochodem prywatnym czy koszty noclegu. Warto dodać, że nie należy to do standardowych obowiązków pracodawcy. Jest to jednak możliwe w dwóch sytuacjach – gdy zostało uregulowane w umowie o pracę lub w przepisach firmy.
Mobilność na rynku pracy
Obecna sytuacja na rynku pracy zmusza niektóre osoby do tego, aby stały się mobilne. Część z nich jednak robi to z własnej woli. Po prostu zdają sobie sprawę z tego, że bycie mobilnym pracownikiem niesie za sobą korzyści.
Wśród najważniejszych zalet pracy mobilnej możemy wymienić:
- względy ekonomiczne – pracownik mobilny ma większe szanse na znalezienie dochodowego zajęcia, np. w dużym mieście,
- ułatwienie w przypadku zakładania własnej działalności,
- większy wybór ofert pracy – brak ograniczeń w postaci odległości dzielącej pracownika od siedziby firmy,
- zmiana miejsca zamieszkania stanowi wyzwanie również w kwestii życia prywatnego – rozwój kulturowy, zdobycie nowych przyjaciół czy partnera,
- poszerzanie sieci kontaktów biznesowych,
- możliwość przekwalifikowania zawodowego,
- ten rodzaj pracy często związany jest z możliwością zwiedzania nowych miast, a nawet krajów,
- zdarza się, że mamy możliwość przeniesienia się za granicę, w dodatku bez konieczności szukania nowej pracy,
- krótsza droga do awansu poprzez dostosowanie się do oczekiwań pracodawcy.
Są jednak osoby, które niepokoi to, że w przypadku pracowników mobilnych ciężko ocenić wyniki ich pracy. Oczywiście są na to sposoby – efektywność wykonywania pracy można kontrolować choćby za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Czyli zupełnie jak w przypadku wykonywania pracy zdalnej.
Jak mobilność wpływa na rynek pracy?
Rynek pracy stale się zmienia, nie tylko pod względem pojawiania się nowych zawodów. Mamy też coraz więcej pracowników mobilnych, więc pracodawcy muszą w jakiś sposób reagować, aby podczas rekrutacji przyciągnąć do siebie takich kandydatów.
Niektóre firmy dopasowują się do pracowników już w ofercie pracy, np. poprzez wychodzenie z propozycją mieszkania służbowego. Inne gwarantują pomoc w znalezieniu lokum w mieście, gdzie znajduje się siedziba firmy.
Poza tym bardzo często pracodawcy oferują możliwość wykonywania pracy w formie zdalnej, co jeszcze kilka lat temu było rzadkością, a dzisiaj jest to już tak powszechne, jak praca stacjonarna w biurze. Poszukując pracy, możemy znaleźć nawet więcej ofert pracy zdalnej niż stacjonarnej.
Podsumowanie
Jak widzisz, mobilność zawodowa jest ceniona nie tylko przez pracodawców, ale również przez samych pracowników. Będąc pracownikiem mobilnym, możesz zmienić swój zawód w dowolnym momencie, dostosowując się do potrzeb rynku pracy.
Rozwój technologii wpłynął pozytywnie także na rynek pracy. Skutkiem tego jest fakt, że kwalifikacje można obecnie zdobyć dzięki kursom i szkoleniom, które coraz częściej są dostępne w formie online. Wybór takich szkoleń jest naprawdę szeroki. Warto jednak przede wszystkim kierować się tym sektorem rynku, który nas interesuje, ponieważ to w nim będziemy później pracować.